کسر تخلیه یک از تخلفات گمرکی است که در قانون امور گمرکی نیز آورده شده است. مواردی است که مشخص می‌شود تعداد بسته های وارده از مبادی مجاز و قانونی به نسبت اظهارنامه اجمالی، فهرست کل بار یا بارنامه کم یا زیاد است. در این صورت طبق قانون بحث کسر یا اضافه تخلیه مطرح می‌شود. در مورد اضافه تخلیه به ضبط بسته یا بسته‌های اضافی اکتفا می‌گردد. درمورد کسر تخلیه به اخذ جریمه انتظامی مطابق ماده ۱۱۰ این قانون اقدام می‌شود.
کسر تخلیه از دید گمرک:
یکی از روش‌های ارزش‌گذاری کالا بر اساس وزن است. در این مواقع زمانی که در محوطه درب خروج گمرک بار باسکول می شود، اگر بین وزنی که ارسال شده و وزنی که روی باسکول نشان می‌دهد تفاوتی دیده شود و کاهش وزن نیز قابل توجه باشد، کسر تخلیه محسوب می‌شود .
نکته: با توجه به بخشنامه بانک مرکزی این تلورانس تا میزان ۳ درصد مانعی ندارد، ولی اگر بیشتر از آن باشد صاحب کالا باید جریمه آن را پرداخت نماید.
این جریمه دو حالت دارد:
- اگر وزن بار در زمانی روی باسکول می‌رود کمتر از وزن اظهاری باشد، باید به میزانی که ارز نیمایی بیشتر دریافت شده دلار آزاد خریداری و به بانک مرکزی پرداخت نمایید.
مثال: اگر وزن بار شما ۱۰ تن باشد اما هنگام باسکول ۸ تن برآورد شود، در ازای آن ۲ تن تفاوت باید به بانک مرکزی معادل ارز پرداخت نمایید. از آن‌جایی که تفاوت بین ارز نیمایی و آزاد زیاد است، این امر از حاشیه سود شما کم می‌کند. - اگر در زمان باسکول بار وزن آن از وزن اظهار شده بیشتر شود، بابت وزن اضافه باید مبلغی به عنوان جریمه به گمرک پرداخت شود که این مبلغ از مبلغ کسر تخلیه خیلی کمتر است.
بررسی کسر تخلیه از دیدگاه بانک
در زمانی که ورود کالا و محموله توسط سیستم بانکی به ثبت می رسد. نیاز به تعیین روش پرداختی آن نیز خواهد بود. تا پیش از تحریم ها از LC اعتبارات اسنادی بهره گرفته می شد. اعتبارات اسنادی در واقع تعهدی از سوی بانک به خریدار و فروشنده است.
به واسطه این مدرک، چنانچه خریدار از عهده مبلغ خرید برنیاید. بانک بایستی اقدام به پرداخت باقی یا تمامی مبلغ خریدار کند. البته در این زمینه بانک تا پیش از دریافت تاییدیه مبنی بر حمل کالاهای خریداری شده، اقدام به پرداخت وجه نخواهد نمود. در این روش بانک متعهدانه خود را مالک کالای مورد نظر خواهد دانست. برای همین تا زمان تسویه حساب بانک با مشتری و انتقال مالکیت با ظهرنویسی بارنامه، به صورت حواله یا برات بدون تعهد پرداختی ها انجام خواهد شد.
از زمان راه اندازی سیستم ثبت سفارش و سامانه جامع تجارت و اتصال گمرک به آن ها، بانک نیز وظیفه داشته که ضمن تأمین مالی، اقدام به بررسی قرارداد اسناد نماید. با ثبت هر اطلاعاتی در رابطه با کالا در سیستم ثبت سفارش به عنوان اظهارکننده، این اطلاعات وارد سیستم بانکی نیز خواهند شد. چرا که بانک بایستی در این مرحله به تخصیص و تأمین ارز پرداخته و به اظهارکننده به منظور ترخیص کالا، کد رهگیری ارائه داده و نیز کلیه اطلاعات و اسناد را مورد بررسی قرار دهد.
وظیفه بانک در قبال کسر تخلیه
لازم به ذکر است که بانک در رابطه با اطلاعات ثبت شده از سوی صاحب کالا و اظهارکننده، کاملاً بی طرف بوده. صرفاً وظیفه بررسی اسناد را دارد. چنانچه بانک زمان بررسی اسناد و اطلاعات متوجه شود. ارز خارج شده از کشور یا کوتاژ صادراتی باطل شده برای آن، با میزان محموله و کالای وارداتی همخوانی ندارد. اقدام به اعلام کسر تخلیه خواهد نمود. چرا که بانک موظف است به عنوان یک نماینده دولت، آگاهانه عمل کند. همچنین موظف است به خوبی در مورد نحوه تأمین ارز مورد نظر و نیز میزان کالای وارده به ازای آن، به بررسی بپردازد.
چنانچه کسر تخلیه از سمت بانک به گمرک واگذار گردد. در صورتی که اظهارکننده از گمرک قادر به رفع مشکل و نیز ثبت جواز باشد. همچنین بتواند از سامانه، اجازه رفع تعهد را دریافت کند بانک نیز رفع تعهد را اعلام خواهد نمود.
اما در صورتی که گمرک نظر بر کسر تخلیه داشته باشد. صاحب کالا باید اقدام به رفع تعهد نموده و به میزان آن مبلغ را به بانک پرداخت نماید.
*گاهی ممکن است در صورت اعلام کسر تخلیه صاحب کالا مدعی شود که این مشکل ناشی از درج نادرست اطلاعات در اظهارنامه است. در چنین شرایطی پس از مکاتبه بانک با گمرک، موضوع مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
در رابطه با کوتاژ صادراتی باطل شده نیز لازم به ذکر است که به ازای هر میزان کوتاژ صادراتی باطله، باید واردات کالا انجام شود. به نوعی در صورت واردات کمتر و بیشتر، واردکننده ملزم به پرداخت هزینه به بانک خواهد بود. چرا که صادرکننده از طریق واگذاری کوتاژ صادراتی به واردکننده دیگر تعهدی نخواهد داشت و تعهد ارزشی ملزم برگشت به کشور، برعهده واردکننده است.
مدت زمان رفع تعهد به بانک چقدر است ؟
مهلت پرداخت و رفع تعهد از سمت اظهارکننده کالا نزد بانک از زمان تامین ارز حدود سه ماه است. البته در موارد خاص این مهلت قابل تمدید است، مانند: واردکنندگان خوش سابقه یا در زمانی که مشکلاتی مثل طولانی شدن زمان حمل کالا به بانک اعلام شده و مهلت ارائه جواز تمدید می‌شود. یا در مواقعی که به طور کلی طی بخشنامه بانک مرکزی مهلت‌ها محدود شده است که سریعاً چرخه ارز راه بیوفتد، محموله در شرایط تحریم باید سریع‌تر وارد شود.
اگر مدت زمان رفع تعهد بگذرد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
اگر در زمان مقرر اظهارکننده رفع تعهد برای بانک انجام ندهد و هیچ اقدامی هم نکند بانک پرونده را به تعزیرات حکومتی ارجاع داده و در نتیجه صاحب کالا در سیستم بانکی سابقه منفی و قرمز می‌خورد.
راه حل جلوگیری از مواجه شدن با کسر تخلیه چیست؟
یکی از نکات قابل توجه این است که فروشنده باید اطلاعات کامل و درستی ارائه کند و پکینگ لیست نهایی را در اختیار صاحب کالا قرار دهد. در این صورت صاحب کالا اگر شاهد تفاوت وزن باشد، در اسرع وقت می‌تواند اقدام به اصلاح ثبت سفارش طبق وزن نهایی کند. زیرا مجوز ورود و ثبت سفارش بر اساس وزن حدودی کالا قبل از حمل انجام می‌شود .